Verhaal

Streekvariëteiten

Wat zou er langs de oevers van de Zuiderzee gebakken of gekookt worden

Fallback image

Waarin verschilt een koek in Friesland met die van Gelderland of Noord Holland? Zijn er nog steeds streekeigen producten?

DSC03881

Kookboek uit 1761 Door: Vincent Erdin

Friesland heeft oranjekoek en dûmkes. West Friesland in Noord Holland kent de krentenwegge, net zoals Twente die kent. Elburg heeft een speciale platte koek, Zwolle heeft blauwe vingers en Huizen heeft mannetjes. Waarschijnlijk zijn er veel meer lekkernijen te bedenken die ergens in een dorp opduiken, als er naar gezocht wordt.

Zo rond kerst en oud nieuw laten we ons van de beste kant zien als er gasten aan tafel aanschuiven. Maken we dan de gerechten zelf en volgens een streekrecept of zelfs familietraditie en hoe zou dat vroeger zijn gegaan? Wat had de bakker extra in zijn winkel liggen zo rond de feestdagen wat de rest van het jaar niet werd gebakken; de kerststol en kerstkransjes? Wat zou er medio 1920 op tafel zijn gekomen als afsluiting van een feestelijke dis?

De afbeelding van het kookboek uit 1761 is ooit geschreven voor: deftige huismoeders, huishoudsters en keukenmeiden. Aan hen de taak om een mergtaart, rode letters of een toverkoek te kunnen bakken.

Geen van deze drie komen in een ander bekend kookboek voor; het Margrietkookboek van medio 1950. Maar ook in dat "nieuwere" kookboek staan al behoorlijk wat recepten die bijna niet meer voorkomen: griesmeelschijven, turfjes met bessensapsaus en dan, omdat het toch een beetje over de feestdagen gaat: kerstcake. En ook deze kerstcake heeft het veld moeten ruimen en komt niet meer voor in de editie van het kookboek van 1982.

De drie hier genoemde kookboeken hebben een landelijk karakter en waren niet alleen voorbehouden aan de deftige dames langs de Zuiderzee, maar dat aangetoond kan worden dat er binnen een paar decennia verschillen zijn aan te wijzen, zal zonder twijfel ook betekenen dat een aantal lokale streekgewoonten buiten gebruik zijn geraakt. De cake/koek die wij zelf één maal per jaar in veelvoud maken is vaak niet gekoppeld aan een streek en had net zo goed ergens anders gebakken kunnen worden, maar staat inmiddels wel model voor een jarenlange traditie. Volgens familierecept wordt de cake/koek bij de koffie en thee opgediend en kort daarvoor nog even mooi gemaakt. De meeste worden uitgedeeld. Een keer per jaar vindt deze happening plaats.

Misschien kan de bakker in het buitenmuseum een tipje van de sluier oplichten en zeggen wat er zoal in zijn winkel met bijzondere dagen werd verkocht en anders bieden genoemde kookboeken uitkomst, laat u verrassen.