Vincent Erdin
In veel plaatsen en in steden in ieder geval was de gaper een bekend verschijnsel: groot of kleiner maar onmiskenbaar een gaper.
Een houten kop die de mond openspert om de tong te laten zien. De arts of drogist kon dan kijken hoe de keel er uit zag en wat voor middeltje nodig zou zijn om de kwaal te verhelpen. Geleidelijk aan zijn al die gapers uit het straatbeeld verdwenen. Op een enkeling na.
Deze hangt in het centrum van Kampen en is een kopie van de oude gaper. Een gaper 2.0. Omdat de gaper van hout is in weer en wind buiten hangt en er de laatste jaren van zijn buitenleven weinig aandacht meer was voor dit exemplaar kwijnde de gaper langzaam maar zeker weg. Restaureren was geen optie maar aan de hand van de restanten en bewaard gebleven beeldmateriaal was het mogelijk een natuurgetrouwe kopie te laten maken en weer terug te plaatsen waar de voorganger decennialang de gevel sierde en zieke de weg heeft gewezen.
Maar wat is nu zo interessant aan deze winkel? De winkelier was in volgorde: emailschilder, depothouder en daarna pas drogist. Eigenlijk drie uiteenlopende neringen samengebracht in een pand. Kennelijk was het niet mogelijk om te bestaan van de drogisterij alleen en waren andere activiteiten nodig om rond te kunnen komen. Er lijkt geen directe aanwijzing te zijn dat de drie beroepen in elkaars verlengde lagen. De vraag is dan: heeft een patiënt hier met een bekwame drogist te maken? Daar moest de gaper garant voor staan. Aan kwakzalverij werd niet gedaan en was je niet vakbekwaam; dan geen gaper.
De drogist werkte een beetje op de grens van de pharmacie. net zoals de barbier destijds op de grens van de chirurgijn werkte. Op het moment dat zowel pharmacie als geneeskunde een academische studie werden, eerst nog in de faculteit geneeskunde, gingen de wegen van de barbier en drogist een andere richting uit.
De drogist kreeg de gaper, de barbier de kapperspaal, de apotheker de vijzel en de arts de bekende esculaap. Die kapperspaal gaf net zoals de gaper aan dat er geen broddelaar aan het werk was maar iemand die het vak van aderlaten verstond en vakkundig kon uitoefenen of het trekken van een kies.
Helaas is de gaper uit het straatbeeld verdwenen. Een grote collectie is te zien in de Apotheek 'De Grote Gaper' van het Zuiderzeedorp, de collectie is in de loop van de jaren is ontstaan. De meest uiteenlopende gapers inderdaad van groot tot wat kleiner. Ook een gaper laten maken kost geld.
De verzameling is uniek te noemen en het feit dat deze is ondergebracht in het Zuiderzeemuseum staat garant voor het behoud ervan.
De kapperspaal is ook aanwezig en die hangt fier op de plek waar die hoort: bij de kapperswinkel van Zwaag.
bijdrage geplaatst: 15 april 2025
afbeeldingen: auteur.