Manon Hees
In elk dorp was vroeger wel een smederij te vinden. De ene smid specialiseerde zich in het maken van hoefijzers en het beslaan van paarden, de ander legde zich toe op het maken en repareren van kachels. In vissersdorpen vestigde zich natuurlijk scheepssmeden die voornamelijk dreggen (vishaken), ankers en korijzers of netgewichten maakten.
De smid liet het ijzer in het smidsvuur zo gloeiend heet worden dat hij het met zijn hamer kon bewerken (smeden). Met de blaasbalg joeg hij het vuur op, zodat de steenkool (cokes) op temperatuur konden komen. Het smeden met vuur is tot circa 1950 in gebruik gebleven. Daarna zijn nieuwe industriële technieken als lassen, buigen en persen ervoor in de plaats gekomen.
Twee dagen per week werkt Dirk Mafait in de smederij van het buitenmuseum. Mafait kwam in het laatste jaar van zijn L.T.S. (Lager Technisch Onderwijs) opleiding als metaalbewerker in aanraking met het smeden. Na een loopbaan als constructiebankwerker heeft hij het smeden hier in het Zuiderzeemuseum weer opgepakt. Het is zijn eerste volledige seizoen en het bevalt hem prima. Terwijl de voormalige bankwerker mij wijst op een aantal aanwezige gereedschappen in de werkplaats, begint het vuur heftig te vonken. Dirk Mafait haalt het stuk metaal rustig uit het vuur met een grote tang en zegt: “Zo gaat dat wanneer je twee dingen tegelijk doet, dan verbrandt je werkstuk”. Als het materiaal te heet wordt verbranden de koolstofdeeltjes die in het staal zitten, dat ziet er hetzelfde uit als ‘koud vuur’ (sterretjes).
De smid kan het materiaal alleen goed bewerken zolang het de juiste temperatuur heeft, wat je kunt herkennen aan het welbekende gloeien (ergens tussen 900 en 1200 graden Celsius). Telkens heeft hij maar een relatief kort moment waarin hij het stuk metaal optimaal kan bewerken. Zo snel als het werkstuk verbrandt wanneer het te lang in het vuur ligt, zo snel koelt het af zodra je het uit het vuur hebt gehaald.
Daar komt het oude spreekwoord vandaan: “Je moet het ijzer smeden als het heet is”.
