Feest (9)

Excellente wetenschappers kunnen voorgedragen worden om een leerstoel te gaan bekleden en daarmee het ambt van hoogleraar gaan bekleden. Op het moment van de voordracht is een commissie aan het werk geweest die onderzoek heeft gedaan naar de staat van dienst van de kandidaat voor het vakgebied, de publicaties die verschenen zijn naar aanleiding van wetenschappelijk onderzoek en hoe vaak iemand weer in andere onderzoeken wordt geciteerd. Sommige hoogleraren krijgen het met de bekende 'paplepel' ingegoten en zijn al op zeer jonge leeftijd aan de top van de wetenschappelijke ladder gekomen.

Hoe je er komt is hier verder niet zo heel erg van belang. Het gaat om dat feestelijke moment:

eerst horen dat je voorgedragen zult worden, dan de benoeming en als kroon op dat alles mag je als nieuw benoemde hoogleraar de oratie uitspreken. In een korte uiteenzetting laat je zien waar het vakgebied staat, wat er bereikt is sinds je daar aan de slag bent gegaan en wat je als stip op de horizon ziet. Als hoogleraar mag je dit college vanaf het universitaire katheder in het openbaar geven. Om het moment te markeren mag je hierbij de academische baret op het hoofd houden terwijl alle andere aanwezig hoogleraren  die baret juist afnemen tijdens het uitspreken van jouw unieke rede.

Na het uitspreken volgt de ontlading want spannend is het wel ook al ben je super getalenteerd je spreekt niet iedere dag in een zeer officiële omgeving en in een formele openbare gelegenheid je oratie uit. Vergelijk het met de 'maiden speech' van een net geïnstalleerd lid van de Staten Generaal. Het kamerlid zal doorgaans de bijdrage richten op een onderhavig agendapunt van de vergadering en zal weinig beschouwends kunnen en mogen zeggen over de politiek in het algemeen. 

Voor de hoogleraar is er aansluitend een receptie waar de vakgenoten hun opwachting maken om de felicitaties uit te spreken gevolgd door de familie en andere genodigden. 

Dit jaar worden er meer oraties uitgesproken dan te doen gebruikelijk is in een kalenderjaar en dat heeft alles te maken met een inhaalslag door de twee 'zwijgzame' coronajaren 2020 en 2021. Nu de pandemie vrijwel geen invloed meer lijkt te hebben op het dagelijks leven kunnen de universiteiten hun nieuw benoemde hoogleraren uitnodigen om de rede uit te spreken.

Dat het een formele plechtigheid is blijkt uit het feit dat de pedel van de universiteit het cortège (de genodigde hoogleraren) binnen zal leiden in de zaal van de plechtigheid. Ook de rector magnificus van de universiteit kan hierbij aanwezig zijn. 

Op 3 oktober sprak Herman Havekes zijn oratie uit aan de Universiteit van Utrecht: 'Succesvol decentraliseren? Een vlootschouw van het (decentrale) waterbeheer. Havekes verdiende zijn sporen op wetenschappelijk gebied als bestuurder van de Unie van Waterschappen, het overkoepelende orgaan van de 21 hoogheemraad- en waterschappen in Nederland. Hij mag zijn kennis en ervaring nu langs academische weg delen met studenten en promovendi. 

Op 16 december sprak Rozemarijn Vliegenthart haar oratie uit aan de Rijksuniversiteit van Groningen

. Rozemarijn heeft op betrekkelijk jonge leeftijd al een indrukwekkende staat van dienst opgebouwd. Zij is radioloog in het UMCG maar schetste een toekomstbeeld waarin de radioloog de gids zal zijn om zorgverleners en patiënt in kortere tijd door het zorglandschap te begeleiden. Gebruik maken van moderne en verfijnde techniek is onmisbaar om ziektebeelden eerder en trefzekerder op te kunnen sporen en door aan het begin al afwijkingen te signaleren kostbare behandelingen uit te sparen waardoor de kwaliteit van leven gehandhaafd kan blijven of toe kan nemen. De grootste bedreigingen zijn: longkanker, COPD en hart- en vaatziekten. De belangrijkste uitdaging is om steeds meer mensen te overtuigen van het belang van een gezonde leefstijl. Zelfs als iedereen nu onmiddellijk zou stoppen met roken of gezonder gaat leven ijlt het effect nog jaren na van ziekten die men nu al onder de leden heeft.

Wie nu denkt dat een hoogleraar na het bereiken van deze mijlpaal op de bekende lauweren kan gaan rusten vergist zich. Zoals de echtgenoot van Rozemarijn het treffend onder woorden brengt: 'het is zwaar werk'. Lange werkweken, promovendi begeleiden, publicaties schrijven, lezingen geven in binnen- en buitenland. 

En het uiteindelijke doel van al die wetenschappelijke arbeid is dat de samenleving er ook iets aan heeft. Bij Herman Havekes is dat een goede zorg voor onze droge voeten in dit land vol water met alle uitdagingen van klimaatverandering, zeespiegelstijging, droogte en hitte etc. Bij Rozemarijn Vliegenthart is dat een wezenlijke bijdrage leveren aan de kwaliteit van de gezondheidszorg.

Bij de universiteit gaat het om het opbouwen en doorgeven van wetenschappelijke kennis, bij het Zuiderzeemuseum is iets vergelijkbaars aan de gang: het verzamelen van kennis over het Zuiderzeegebied. Dat wordt al vanaf 1948 gedaan en sinds 1983 aanschouwelijk gemaakt in het Buitenmuseum met het delen van verhalen en op de beeldbank het beschikbaar stellen van fotomateriaal etc.

 

bijdrage geplaatst: 16 december 2022

afbeeldingen auteur.