Vincent Erdin
Gewenst of niet gewenst zelden komt de dood 'op afspraak' of op een moment dat het passend is. Eigenlijk staat iedereen er toch een beetje huiverig tegenover.
Jaren geleden inmiddels was er een doodziek iemand die dacht de regie in eigen hand te nemen en dat ook op die manier beschreef. Maar op het moment dat de gebeurtenis plaats zou gaan vinden en alle familie opgetrommeld was bleek de persoon in kwestie 'geen tijd te hebben' te druk met aardse besognes en het regelen van zakelijke dingen.
Nu laat de dood zich niet zomaar wegsturen een paar dagen later betrof het dan toch een natuurlijke dood.
Ook heden ten dage blijft de dood een geduchte vijand en feitelijk onverenigbaar met de sterke drang om te willen leven.
De dood was in de tijd van voor de afsluiting van de Zuiderzee veel nadrukkelijker aanwezig in de vissersdorpen rondom de zee, mannen en jongens die niet meer terugkeerden en 'op zee' bleven. Hun namen worden ook nu nog op gedenkplaten bijgeschreven als het weer eens zo ver is. Scheveningen en Urk zijn voorbeelden hiervan.
In het straatbeeld de aanzegger die bij iedere woning kwam mededelen dat er een overledene binnen de gemeenschap viel te betreuren. Het sterfhuis waar de zwarte gordijnen dicht bleven tot aan de dag van begrafenis, de stoet lopend door het dorp op weg naar de kerk en de nabijgelegen begraafplaats.
Of een stoet die door koetsen werd gevormd.
Op zaterdag 29 juni gebeurde er in Enkhuizen iets opmerkelijks. Via de Staaleversgracht, Wegje, Van Bleiswijkstraat, Melkmarkt en Torenstraat liep er een stoet naar de Zuiderkerk. Een begrafenisstoet met voorop de uitvaartbegeleider en daarachter de platte wagen met daarop de kist gevolgd door familie en genodigden.
Zelfs voor inwoners van Enkhuizen was dit een redelijk onbekend gebeuren: als stoet lopend achter een wagen met kist aan. De meeste rouwstoeten gaan met de auto. En toch hoe pijnlijk het moment ook is in de eerste plaats voor de betrokkenen het zet de passant toch even stil, letterlijk en figuurlijk.
Letterlijk uit respect en figuurlijk met de gedachte: 'dat kan mij ook morgen' of vul maar in gebeuren.
Waarom stilstaan bij zo'n niet alledaags onderwerp? De aanleiding hiervoor is de begraafplaats in het Zuiderzeemuseum. Naast de kapel is sinds kort een graftrommel geplaatst.
Het gaat om een zinken of blikken ovale trommel van plm. 60 à 70 cm en een breedte van 20 à 30 cm. met een dikte van plm. 20 cm. afgedekt door een glazen plaat. In de trommel ligt een bloementak, vandaar ook de naam 'boekettrommel' en eventueel een lint met een afscheidsgroet.
Het is curieus te noemen dat het ZZM een dergelijk gebruik nieuw leven inblaast om de trommel voor het voetlicht te halen. Tussen medio 1880 en medio 1940 moeten er duizenden zijn gemaakt en door het hele land zijn geplaatst. Omdat ze van blik of zink zijn gemaakt zijn er inmiddels ook weer duizenden verdwenen of verkeren in zeer slechte staat van onderhoud.
Het ZZM wil met deze nieuwe trommel aandacht schenken aan funerair erfgoed zoals dat zeker in de periode waar het museum aandacht aan wil besteden op grote schal in gebruik is geweest.
bijdrage geplaatst: 1 juli 2024
afbeelding: stoet gevormd door rouwkoetsen: Collectie ZZM
afbeelding graftrommel: auteur.