Corry Blok-Plas
Stormpaal aan de haven van Enkhuizen
Als ik langs de stormpaal aan de haven van Enkhuizen loop dan denk ik nog vaak aan vroeger. Toen ik in de jaren zestig regelmatig, zei het met enige moeite, op het schuine dakje naast de paal klom om daar vervolgens te gaan liggen zonnen of met een vriendin een beetje kletsen.
Ik kan mij uit die tijd ook nog herinneren wat de functie van een stormpaal was. Zo werd er bij een harde wind, ongeveer windkracht 7 een zwarte bal in de paal gehesen. Bij echte storm een zwarte kegel, soms met de punt omhoog en soms met de punt naar beneden. En soms hingen er twee kegels onder elkaar in de paal, nou berg je dan maar dat was niet best. Zeker geen weer om op het schuine dakje te gaan zonnen. Ken je de uitdrukking: de stormbal hijsen?
Even serieus; die palen hadden vroegen een belangrijke functie voor de scheepvaart over de Zuiderzee en later IJsselmeer. Naast Enkhuizen, stonden zij ook in Den Oever, Marken, Stavoren, op de Hoek van het IJ en op Urk. Tot in de jaren zeventig werden de verschillende stormseinen in de palen gehesen.
Op bovenstaand overzicht zie je de betekenis van de kegels met punt omhoog of omlaag. In de nacht werd de storm aangegeven met twee lichten. Witte of rode of van beide één. De vlaggen in de mast kan ik mij niet herinneren. Die waren er niet in Enkhuizen, denk ik.
In de jaren zeventig kwam er een einde aan het gebruik van de palen. Door de betere beschikbaarheid van weersverwachtingen voor de scheepvaart, werden zij overbodig.
In het huisje naast de paal werden de bal, de kegels en lantaarns bewaard. Helaas bevinden die zich nu niet meer in het huisje. Het huisje is leeg volgens de havendienst van Enkhuizen. Wel heb ik een bal kunnen vinden op het Zuiderzeemuseum. Zie onderstaande foto. Maar waar de kegels gebleven zijn ………………… geen idee.
Op Urk hecht men ook nog veel waarde aan de paal. Deze staat voor de vuurtoren en was in de loop der jaren in slechte staat van onderhoud geraakt. Na vijf jaar (!) onderhandelen met Rijkswaterstaat kreeg de Stichting Historische Westhaven Urk toestemming om de paal te restaureren. Met behulp van vrijwilligers werd de paal gezandstraald, gerestaureerd en opnieuw gecoat. Op Urkerdag 2015 werd de paal onthuld en staat nu weer in zijn volle glorie te schitteren bij de vuurtoren.
Een bal en een kegel van Urk vond ik op aanwijzing van Wouter Kramer, een echte Urker, terug als versiering in restaurant de Kaap.
Waarom de kegel hier wit is, is mij niet duidelijk. Volgens mij waren ze zwart als ze in de stormpaal hingen.
Foto’s: auteur